Grensoverschrijdend gedrag

De commotie rondom de politieke partij D66 over grensoverschrijdend gedrag roept de vraag op of dat in iedere partij voorkomt.

Dat grensoverschrijdend gedrag overal en altijd voorkomt dat is nu eenmaal een gegeven. Dat het ongewenst is hoef ik niet uit te leggen. Dat het zal verdwijnen? Denk het niet. Dat het in te dammen is: denk het wel.

Maar nu even de koppeling tussen politieke partij en grensoverschrijdend gedrag (GG).

Zou daar een verband tussen zijn? Zou het daar meer voorkomen dan zeg maar gemiddeld in de samenleving? Zouden er organisaties zijn waar het meer voorkomt dan bij andere groepen in de samenleving?

Dat zou zomaar kunnen, die koppeling. En ik heb daar een gedachte over. Ik zal het uitleggen.

Het begint bij het individu. Het begint al als kind. Hoe wordt je opgevoed? Liefderijk of afstandelijk? En vooral wordt jou geleerd grenzen te stellen. En worden jouw grenzen gerespecteerd? Het gaat om het leefbaar te houden voor jouwzelf en anderen.

Of wordt er te weinig aandacht aan besteed en kan je als kind een ander kind pesten, zonder dat je tot de orde geroepen wordt?

En als je dan volwassen wordt, dan heb je de neiging om het patroon van je kindertijd te handhaven. Of je bent je bewust van grenzen of je denkt dat je meer mag doen dan een ander of zelfs een ander mag beschadigen. Zo iemand realiseert zich dat vaak niet eens.

Nu zullen wij daar allemaal iets in herkennen. (Ik ook!). Maar als het goed is dan leren wij - door vallen en opstaan - en kunnen wij een zekere vorm van harmonie creeren. Gaat het leerproces niet goed, dan ontstaat er grenzeloos gedrag. En ook daar is een een bandbreedte. Van "een beetje" tot heel erg (psychopathie).

Zit je als mens ingebed in een gemeenschap die bij een ontsporing (licht of erg) jou corrigeert, óf zit je in een gemeenschap die jouw ontsporing juist aanmoedigt of in ieder geval niet corrigeert?

Naast de ontwikkleing van het karakter van het individu leven wij ook in een ideologie. En ook deze ideologie is een vorm van gemeenschap. Wat verteld deze ideologie jou? Wat voor gedrag schrijven zij voor? Wat voor sancties zijn er?

De ideologie van religies is een voor de hand liggend voorbeeld. Genoeg over bekend en genoeg over geschreven, maar een aspect wil ik hier noemen: Zijn de "wetten" te dwingend en te wienig gericht op het wezen van de mens, dan krijg je ontsporingen. Het is niet leefbaar: je krijgt een buitenkant van "gehoorzaamheid" (braaf, deugen, pronken) en een binnenkant van grenzeloosheid. Vorbeeld: Het kindermisbruik binnen streng religieuze groepen is veel groter dan in relatief meer liberale gemeenschappen.

Maar hoe zit het met ideologiën van politieke partijen? Wat houdt deze ideologie in? Is er wel een ideologie?

Een (politieke) ideologie is een groep van samenhangende ideeen die een leidraad zijn voor actie.

Maar wat zijn deze ideeen? Gaan deze uit van het belang van het idividu? Of gaan zij uit van het belang van de groep? Is zij gericht op (geestelijke) groei van de mens, of juist om de mens in het gareel te houden?

Een maatlat om een politieke ideologie te beoordelen is de mate van principe die zij expliciet in haar programma opneemt: Wat voor uitgangspunten worden er beschreven waarop actie wordt ondernomen.

Zijn het principes van individuele rechten? Recht op leven, recht op eigendom, recht op vrijheid en het recht op streven naar geluk?

Of worden deze principes niet expliciet geuit, maar worden de principes vervangen door practische doelstellingen? "Geen armoede", "democratie", "gelijkheid", "recht op huis", "recht op voedsel", "gelijke kansen", "duurzaamheid", "het milieu" en nog heel veel andere zaken.

Op zich lijkt daar niets mis mee te zijn, maar er ontstaat daarmee een grote mate van onduidelijkheid en interpretatie.

Je krijg dan al heel snel dat je compromissen gaat sluiten, dat het "doel heiligt de middelen", geven en nemen, handjeklap, krab jij mijn rug, krab ik jou rug, maar vooral de ruimte om macht te creeren.

Immers deze "nobele" uitgangspunten komen er niet vrijwillig. En daar deze "ideologie" zo mooi is, mogen wij macht gebruiken (lees: geweld) om dit te realiseren. En wat is het instrument, de hefboom, van de macht? Juist: de staat. En daarmee zijn veel ideologiën een voorstander van een sterke overheid.

En daarmee staan de ideologiën die een sterke overheid willen lijnrecht tegenover ideologiën die mensenrechten, fundamentele rechten, als hun uitgangspunten beschouwen.

Nu is er de neiging om deze tweedeling als links of rechts te bestemplen. Niets in minder waar. Zowel links als rechts streven naar een sterke staat om hun (utopische) doeleinden te realiseren. Is er nog wel een politieke ideologie die de rechten van het individu als heel belangrijk beschouwt?

Wel kunnen wij heel goed zien welke partijen geobsedeerd zijn in het paradigma dat een sterke staat de enige oplossing is voor onze problemen. Zo een partij is D66, maar ook Groen-Links en vele anderen.

Wat zien wij bij deze partijen? Dat zij juist mensen aantrekken die meer opportunistisch en pragmatisch denken. Die meer meebewegen met het pragmatische partijprogrammma. En dus minder in principes. En daar ligt het nu juist de crux van het probleem.

Deze mensen hebben veel minder oog voor grenzen stellen. Veel minder ook voor de rechten van het individu (de gemeenschap is toch veel belangrijker -Karl Marx!).

Deze gemeenschappen (politiek partijen) zullen vanwege de aantrekkingskracht op mensen met dit soort persoonsstructuur, veel meer last hebben van grensoverschrijdend gedrag.

p.f.r. april 2022